Τα Νοοτροπικά μπορεί να είναι φάρμακα, συμπληρώματα, βότανα ή οποιαδήποτε ουσία που βελτιώνει την πνευματική απόδοση με κάποιο τρόπο. Η ίδια η λέξη είναι συνθέτη και έχει αρχαίες Ελληνικές ρίζες, τα συνθετικά της είναι οι λέξεις νους (μυαλό) και τρέπω (γυρίζω), επειδή αυτή η τάξη ουσιών μπορεί να κάνει το μυαλό σας να “παίρνει στροφές” .
Ιστορία
Το 1964, ο Ρουμάνος ψυχολόγος και χημικός Dr Corneliu Giurgea κατάφερε να συνθέσει τη Πιρακετάμη (Piracetam). Μελέτες σε τρωκτικά και ανθρώπους έδειξαν πως η Πιρακετάμη μπορεί να βελτιώσει τις γνωσιακές λειτουργείες σε άτομα με την κατάλληλη εγκεφαλική χημεία και μάλιστα με αμελητέες παρενέργειες που συγκρίνoνταν με αυτές του placebo. Οπότε επινόησε την κατηγορία των «Νοοτροπικών» για να μπορέσει να κατατάξει τις ουσίες αυτού του τύπου.
Τα κριτήρια του δόκτορα για το αν μια ουσία μπορεί να καταταχτεί ως νοοτροπική είναι:
- Βελτίωση της μνήμης ή της ικανότητας απομνημόνευσης του ατόμου
- Ενίσχυση της πνευματικής απόδοσης του ατόμου σε αντίξοες καταστάσεις (π.χ. stress, έλλειψη ύπνου, ασθένειες, ηλεκτροσπασμωδικό σοκ)
- Νευροπροστατευτική δράση (μπορεί να μειώσουν την τοξική επίδραση άλλων ουσιών ή την εγκεφαλική ζημία από τραυματισμό και ασθένειες)
- Αύξηση της αποτελεσματικότητας των νευρωνικών πυροδοτήσεων στο περίβλημα του εγκεφάλου καθώς και στις υποφλοιώδεις περιοχές
- H βελτίωση των γνωσιακών ικανοτήτων πρέπει να μην ευθύνεται σε διεγερτική ή ηρεμιστική δράση
- Η ουσία η ίδια πρέπει να έχει αμελητέα τοξικότητα και ελάχιστες παρενέργειες
Ακολουθώντας τη δουλεία του Dr Corneliu Giurgea, ο Dr Vladimir Skondia—ερευνητής στη Βελγική φαρμακευτική εταιρία, UCB—προσπάθησε να κατηγοριοποιήσει τα νοοτροπικά ξανά. Τα κριτήρια του για την κατάταξη των νοοτροπικών ήταν πιο πολύ βασισμένα στα μεταβολικά χαρακτηριστικά της ουσίας.
Η λίστα έχει ως εξής:
- Η ουσία δεν πρέπει να επηρεάζει τα αιμοφόρα αγγεία με αγγειοδιαστολή ή αγγειοσυστολή
- Η ουσία δεν πρέπει να αλλάζει τον ηλεκτροκεφαλογραμμικό (EEG) ρυθμό του εγκεφάλου
- Η ουσία πρέπει να μην διασχίζει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό
- Η ουσία πρέπει να μην διευκολύνει τις αλλαγές στη μεταβολική δράση του εγκεφάλου
- Η ουσία πρέπει να έχει ελάχιστες έως καμία παρενέργειες
- Η ουσία πρέπει να έχει μελετηθεί σε κλινικές έρευνες αρκετά ώστε να γνωρίζουμε τι αλλαγές προωθεί στον εγκεφαλικό μεταβολισμό.
Με τόσο διαφορετικά και αντίθετα κριτήρια, δεν είναι συμπτωματικό ότι η έννοια του όρου «νοοτροπικό» είναι αμφιλεγόμενη. Πολλά νοοτροπικά έχουν στοιχεία και από τις δύο λίστες, αλλά λίγα τηρούν όλες τις προδιαγραφές μιας ολόκληρης λίστας. Σε αυτό το άρθρο θα αξιολογήσουμε ουσίες που συχνά περιγράφονται και ως «Νοοτροπικές», και θα εξετάσουμε την αποτελεσματικότητα τους από την πλευρά μεταβολισμού— σύμφωνα με τα κριτήρια του Dr Skondia, αλλά και σχετικά με τις λειτουργικές ικανότητες τους στην επήρεια του εγκεφαλικού δυναμικού (π.χ. ικανότητα μάθησης και ανάκλησης)— σύμφωνα με τα κριτήρια του Dr Giurega’s.
Αυτό σημαίνει πως θα ακολουθήσει ανάλυση φυσικών, αλλά και φαρμακευτικών νοοτροπικών. Παρόλα αυτά, θα αποφευχθεί η συζήτηση κάποιων συγκεκριμένων ουσιών, όπως καφεΐνη και το Adderall, οι οποίες προσφέρουν μεν εγκεφαλική ώθηση, όμως προωθούν αλλαγές που τις τοποθετούν εκτός των άνωθεν κριτηρίων.
Φυτικά νοοτροπικά
Πολλά βότανα έχουν μελετηθεί από το μακρινό παρελθόν χρόνια για τα οφέλη τους στην γνωσιακή και διανοητική λειτουργία. Θα εξετάσουμε λοιπόν τις δημοφιλέστερες επιλογές που τηρούν αρκετές συνθήκες για να μπορούν να καταταχτούν στις λίστες που συζητήσαμε νωρίτερα.
